rollen – springen, vallen en weer doorgaan

 

Onlangs zag ik een voorstelling van studenten bij Codarts Rotterdam circusopleiding. Heel boeiend hoe dit direct inzicht gaf in hoe een goed functionerende groep in elkaar zit.

Bij tijd en wijle lijkt het een rommeltje, alles valt en vliegt over elkaar heen. De dynamiek is adembenemend en er zijn mooie cadansen en riskante trucs. Vooral indrukwekkend en ontroerend voor mij was het grote maat aan vertrouwen. De een laat zich vallen uit grote hoogte, de ander biedt een stevige basis voor vijf andere artiesten die zomaar op zijn heup en schouders klimmen.

Veel oefening is nodig om dit te leren. Moed, inzet, opoffering en toewijding. Zij hebben het er voor over, leren te leven met de spanning en ook de kick die zo’n uitvoering geeft.  Iedere rol is uniek, want ieder lichaam is anders, krachten en flexibiliteit verschillen. Daarnaast is veel creativiteit nodig om er een verhaal in te brengen en met lichtheid en knipoog een uiterst lastig bewegingsafloop te tonen. De studenten bij Codarts zijn hiermee begonnen in hun kindertijd en zij trainen sindsdien continu.

Wij zijn allemaal sinds onze kindertijd onderdeel van groepen. De bewegingen zijn vaak minder expliciet, ook niet zo letterlijk als in een circusact. Wel zijn wij soms meer of minder artiesten in het jongleren, opvangen, dragen, durven en weglopen. Willen wij dit zo bewust en bewegelijk doen als bovengenoemde studenten, hebben  wij zeker evenveel oefening nodig. Sinds een aantal jaren ben ik ook student, ben het jongleren met processen en diepe democratie aan het oefenen. Niet altijd direct doorzichtig.

Faciliteren betekent eenvoudig maken. Dat is een kunst apart. Terug naar de rollen. Arnold Mindell zegt: een rol is groter dan een mens, en een mens is groter dan een rol.

Wij zijn meer dan de rol in een bepaalde situatie, bijvoorbeeld op een werkplek. Anderzijds is de rol die wij daar hebben, bijvoorbeeld leraar, weer groter dan onze persoon.

Welke rollen speel je in je huidige leven? Welke aspecten van je persoonlijkheid kun je in de ene rol kwijt, welke in de andere? Welke niet? Welke rollen wil je nog leren? Welke kwijt?

Ben je liever aan het vangen, vliegen, jongleren, ………?

 

 

dialoog en groepsproces

Het wereldtoneel is in de afgelopen 37 jaren snel veranderd. Als ik nu kijk naar de kleine strand scene in de vorige blog, zie ik de rollen in een feller licht, in 2017 zou onze houding ronduit gevaarlijk zijn. Aan de andere kant is er meer kennis en begrip voor de andere kant gekomen. Alleen al uit respect voor de culturele vormen in Yemen zou ik niet in westerse badkleding aan dit dorpsstrand lopen. Met de kennis van nu zou ik andere keuzes kunnen maken.

Door snellere informatie weten wij meer van elkaar, gelijktijdig lijken de verschillen steeds lastiger te overbruggen. Een 6 en een 9 zijn even belangrijke cijfers, wat maakt het zo lastig de andere kant te doorgronden?

Wat is de essentie van de tegenpool?

Wat kunnen wij van elkaar leren, hoe de verschillen overbruggen en waarderen? Is dit niet de kern van iedere dynamiek in een groep?
In processwork / deep democracy is role switching dé manier om in contact de essentie van beide rollen te ontdekken. Het ontdekken van de rol van de aanvankelijke tegenpartij opent een innerlijke ruimte in mezelf. Het werkt verrijkend.

De u en de x worden samen een groter U.

In het voorbeeld zijn mijn zuster en ik de u, de dorpsbewoners zijn de x. Op het moment waarin wij elkaars intentie beter begrijpen, wordt het samenleven rijker en gemakkelijker. De ander is een deel van onszelf.

Maar ja, zó makkelijk is het meestal niet. In een groep is er naast de diversiteit aan rollen ook sprake van een rangorde. Status, macht, aanzien.
Belangrijk om op te merken.
Wij zijn wit, zijn reizigers, hebben de middelen naar dat land te komen. Er was nog meer status die ik niet eerder benoemd heb, onze broer was bij ons. Een man (rang+) en vooral een familielid (rang++). Als ontwikkelingswerker meer bekend met het land (rang +/-).
De verschillen in rang aan de andere kant kan ik  aannemen: bewoner zijn van die plek (rang+), snelheid van informatie uitwisseling, man zijn (rang+), de taal van de meerderheid spreken (rang+), de betreffende status in het dorp.
Dit is een simpel voorbeeld, gebrekkige informatie, en nu al behoorlijk complex. Hoe kunnen wij zo’n veld van informatie beter beschrijven?

Groepen, systemen en rollen – veel

te ontdekken, spelenderwijs.

 

Rollen horen in een toneelstuk, horen in het theater.

De twee spelers op de foto komen uit Spanje. Kun je dat zien? Welke leeftijd zouden zij hebben? Wat zou hun relatie kunnen zijn? Beroep ? Sociale status? Geloofsovertuiging? Politieke overtuiging? Bij welke groepen willen zij horen?Waar staan zij voor?

Welke rollen nemen zij in binnen een grotere groep?

Het begrip rol hoort al lang niet meer alleen bij het theater, wij zijn gewend geraakt aan het concept van sociale rollen, rollen in een groep. Ralf Dahrendorf heeft in de jaren ’60 de homo sociologicus beschreven in een belangrijk werk over roltheorie. Sociologie en antropologie spreken over rollen.

Waar is dit allemaal voor nodig? Misschien helpt het ons de complexe verschijningsvorm van wie wij zijn iets beter te begrijpen. Laat ik maar beginnen met mijn leven nu: ik ben vrouw, dochter, zuster, vriendin, partner, collega, coach, student, stedeling, reiziger, protestants – niet belijdend, gelovig, heb een witte huidskleur, ben enigszins hoog opgeleid, Noord Europeaan, …noem maar op.

Hoe lang had ik nodig te begrijpen dat ik wit ben! Was altijd vanzelfsprekend, tot ik begin jaren ’80 naar Yemen reiste. Met mijn zuster samen gaan zwemmen in de Dode zee bij een afgelegen strandje. Heel rustig daar. Wij liepen het  water in, verbaasd over de warmte en het hoge zoutgehalte. Op een gegeven moment leek het tijd weer terug te gaan, wij draaiden on om en…

daar stond een rij van tenminste 30 dorpsbewoners, grotendeels mannelijk. Nu denk ik, wat was het naïef van ons; toen vooral schrik en schaamte. Later, tijdens een bezoek aan een groep vrouwen in een aparte verdieping van een gebouw, werden wij vriendelijk ontvangen en was er ook behoefte onze huid te voelen, het verschil aan te raken.

In de huidige tijd een gedateerd verhaal, toch geloof ik dat wij vaak zo’n verhaal nodig hebben om gewaar te worden van vanzelfsprekende rollen en erbij horende rang. Bovendien is vervolgens de vraag: hoe werd dit eigenlijk door hun ervaren?

Wat waren de rollen in dit verhaal ?

Arnold Mindell zegt dat een mens meer is dan een rol. Hij zegt ook dat een rol groter is dan een mens.

Boeiend, deze visie gaat verder dan ego en persoonlijkheid. Gelijktijdig geruststellend, er valt echt mee te spelen.

 

Multi dimensionele benadering,

multi disciplinaire benadering…

De hier afgebeelde boom heeft zowel een multi dimensionale stam, als ook multi disciplinaire bladeren. Heel veel, heel divers, wat een op het eerste gezicht eenvoudige theorie uiteindelijk zo ingewikkeld kan maken.
Het doel van dit alles is echter faciliteren, dus eenvoudig en licht maken.
Faciliteren vanuit Processwork is dan ook eerder een (levens-) houding, dan een van de vele coaching en training methodes. Af en toe is het voor mij eerder een af-leren van al die methodes om in contact te raken met wat er echt gebeurt op een moment, authentiek onder ogen te zien hoe het huidige proces van moment tot moment nieuwe vormen aanneemt.
Gewaarworden wie de spelers zijn, belangrijker nog, welke rollen er zijn die wel of niet ingenomen worden door de aanwezige personen. Hier ontmoeten psychologie, sociologie en natuurkunde elkaar.